كتاب «فلسفه و تاریخچۀ دانش علوم قرآن» پژوهشی است در قلمرو تفسیر و علوم قرآن كه با تلاش پژوهشگر ارجمند حجتالاسلام والمسلمین دكتر علیاوسط باقری نگارش یافته و در 380 صفحه وزیری به عنوان هشتمین کار مشترک مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه به جامعۀ علمی ارائه شده است.
معرفی كتاب
بخش وسیعی از تلاشهایی كه در شناختن و شناساندن قرآن کریم صورت گرفته است، تحت عنوانِ علوم قرآن قرار میگیرد. دانش علوم قرآن مباحث بسیار متنوعی را شامل میشود كه موضوعشان قرآن کریم است. کتاب «فلسفه و تاریخچۀ دانش علوم قرآن» تلاشی است به منظورِ شناخت دانش علوم قرآن و نگاهی است گذرا به تاریخچۀ آن، و مهمترین مسائل برخی از مباحث این دانش را بررسی کرده است.
این کتاب به عنوان متن درسی مقطع کارشناسی رشتۀ علوم قرآن مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره) فراهم آمده و برای دانشجویان رشتۀ الهیات با گرایشهای تفسیر، علوم قرآن، و علوم قرآن و حدیث در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد و دیگر علاقهمندان به حوزۀ دانش تفسیر و علوم قرآن قابل استفاده است.
كتاب در سه فصل فراهم آمده است:
فصل نخست به بررسی فلسفۀ دانش علوم قرآن میپردازد و در پنج درس، معنا و چگونگی پیدایش دانش علوم قرآن، موضوع و قلمرو آن، تنویع و تقسیم مباحث علوم قرآن، روش و فواید مترتب بر این دانش، منابع علوم قرآن و رابطۀ این دانش با دیگر دانشها را بررسی کرده است؛
در فصل دوم «تاریخچۀ دانش علوم قرآن» بیان شده و ضمن معرفيِ مختصرِ تكنگاریهای علوم قرآنی، برخی از مهمترین كتابهای جامع و نسبتاً جامع علوم قرآن کموبیش با تفصیل معرفی شده است؛
و در فصل سوم مهمترین مسائل نُه مبحث از مباحث علوم قرآن با اهتمام بیشتر به نظرگاه دانشمندان شیعه و توجه به نقش آنها در فهم و تفسیر قرآن، بررسی شده است. این مباحث عبارتاند از: اسباب نزول، مبهمات قرآن، وجوه و نظائر، مکی و مدنی، تناسب آیات، نسخ، وحی و نزول، اعجاز، و محکم و متشابه.