چکيده

شناخت یکی از مهم ترین نیازهای انسان برای رسیدن به سعادت و کمال است. اطلاع از انواع شناخت و اعتبار آنها، کفایت یا عدم کفایت آنها در رسیدن به کمال واقعی و تأثیر هر یک از آنها در رسیدن به کمال و سعادت، امری لازم است. قرآن کریم به عنوان کتاب خدا می تواند بهترین منبع در این راستا می باشد که می تواند بهترین اطلاعات را در زمینه های فوق، در اختیار انسان قرار دهد و مشکل او را در زمینه شناخت های لازم در رسیدن به سعادت و کمال، برطرف می‌کند.

جست و جو و استخراج نظر قرآن کریم درباره انواع، اعتبار و کفایت شناخت های انسان و نقش آنها در رسیدن به سعادت و کمال او موضوع این پژوهش است که با شیوه مطالعه کتابخانه ای و روش توصیفی – تحلیلی، مبتنی بر تفسیر موضوعی در حل مسأله به انجام رسیده است. یافته های پژوهش عبارتند از:

از نظر قرآن کریم، شناخت های متعارف و عادی انسان، عبارت است از شناخت حسی، شناخت عقلی و شناخت شهودی. البته شناخت وحیانی یکی از اقسام شناخت شهودی است و نوع چهارمی از انواع شناخت نیست. قرآن هر یک از شناخت های یادشده را فی الجمله معتبر می داند این را با شیوه های گوناگون، می توان اثبات کرد اما هیچ کدام از آنها و نه مجموعشان را برای رسیدن به سعادت و کمال، کافی نمی داند. زیرا انسان برای اطلاع از کارهای منتهی به سعادت و کمال لازم است از رابطه بین اعمال و رفتار اختیاری و نتایج اخروی آنها آگاه باشد اما هیچ یک از شناخت های همگانی حسی، عقلی و شهودی، این آگاهی را در اختیار انسان قرار نمی دهند. شناخت های متعارف انسان در تکامل اختیاری او به نحو ایجابی و سلبی موثرند یعنی هم تأثیر مثبت و نزدیک کننده و ارتقا دهنده به سوی کمال دارند و هم تأثیر منفی، دورکننده و تنازل دهنده از مسیر تکامل و سعادت دارند. البته نقش شناخت های وحیانی در این راستا صرفا ایجابی است.

کلیدواژه ها: انواع شناخت- شناخت حسی- شناخت عقلی- شناخت شهودی- شناخت وحیانی- تکامل اختیاری انسان- نقش ایجابی و سلبی شناخت ها