چكيده:

يك رشته از نيازها و گرايش­هاي سرشتي هستند كه در هيچ مرحله­اي از ارضاء فروكش نمي‌كنند و در ذاتشان قصوري نسبت به مراحل بالاتر نيست. اين دسته از خواست­ها، به خاطر همين ويژگي بي­نهايت طلبي ذاتي‌شان، دريچه­اي به سوي نيل به صفات الهي و تقرب به درگاه خداوند متعال هستند، به گونه­اي كه اگر انسان فاقد آنها بود هرگز قادر به پيمودن راه قرب نبود. از سوي ديگر، از ديدگاه قرآن كريم علو حقيقي، تنها در ارتباط با خداوند متعال حاصل است و متعالي چيزي است كه همسو با هدف نهائي انسان ـ  يعني قرب خدا ـ باشد. از آنجا كه نيازهاي ياد شده، دريچه­اي به سوي نيل به اين هدف متعالي و نهائي­اند و از اين حيث، با خداوند ارتباط دارند، نيازهاي متعالي و خواست­هاي متعالي مي­باشند. با اين توصيف، متعالي وصف عارضي براي آنها نيست، ‌بلكه مربوط به همان ويژگي ذاتي­شان مي­باشد.

    خواست هاي متعالي شناخته شده عبارتند از:

1ـ حس حقيقت طلبي. 2ـ حس قدرت طلبي، كه آزادي خواهي، استقلال طلبي، عزت خواهي و ... ازمظاهر اين گرايشند. 3ـ حس فضيلت خواهي. 4ـ حس زيبائي طلبي. 5ـ گرايش به خلاقيت و ابداع. 6ـ ميل به جاودانگي. 7ـ ميل به عشق و پرستش. 8 ـ ميل به محبوبيت. 9ـ ميل به تبعيت از حق. 10ـ ميل به اعتدال.

     اين تمايلات، در مرحلة به كارگيري و اِعمال اختيار از ناحية فرد، در حوزة اخلاق و موضوع ارزش­هاي اخلاقي قرار مي­گيرند  و مي‌توان يك نظام اخلاقي را بر اساس نيازهاي متعالي مبتني ساخت.

    متعالي­ترين دلبستگي­ها و كشش­ها، و در عين حال، نهان­ترين آنها، ميل به خداوند است. اين ميل جامع همة اميال فوق بوده و در واقع بعد گرايشي صراط مستقيم است و بقيه اميال، راههاي منتهي به آن هستند و با آن نوعي اتحاد ويگانگي دارند. خواسته­هاي متعالي كمك يكديگر هستند تا انسان به كمال برسد، بنابر اين، افراد بشر با داشتن آنها نيروي محرّك عظيمي را در نفس خود به سوي قرب خدا ذخيره دارد.