چکيده

انسان معاصر با توجه به شیوع مکاتب مادی، در شناخت بسیاری از مسایل انسان‌شناختی از جمله نیازهای واقعی انسان به خطا رفته و نیازهای خویش را به نیازهای حیوانی و مادی تقلیل داده است و همین کجر‌وی او را به ورطه بحران هویت و انواع فساد کشانده است؛‌ در حالی که از دیدگاه کتب آسمانی از جمله قرآن کریم، انسان نیازهایی فرامادی و متعالی دارد که کمال و سعادت او در گروی تأمین همین سنخ نیازهاست. پژوهش حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی مبتنی بر تفسیر موضوعی به بررسی نیازهای متعالی انسان از منظر قرآن پرداخته است.

بر اساس این پژوهش، انسان از منظر قرآن دارای دو سطح از نیازهای متعالی (نازل و عالی) است؛ از جمله نیازهای سطح عالی (روحی) انسان، نیاز معرفتی به خداشناسی، راه و راهنماشناسی و معادشناسی است؛ همچنین انسان برای رشد و تعالی نیازمند به پرسش خداوند و تبعیت از احکام و ارزش‌های الهی است که در مجموعه دین از طرف خداوند بر او عرضه شده است؛ عزت، کرامت و آرامش روحی و معنوی نیز که تنها در سایه حیات طیبه دینی و قرب الهی میسر می‌گردد، از دیگر نیازهای اصیل و عالی انسانی است؛ از نیازهای سطح نازل (روانی) انسان می‌توان نیاز به حقیقت، کمال طبیعی، قدرت ذاتی و فروع آن مانند کرامت ظاهری، عزت دنیوی، تمکن و برتری دنیوی و نیز نیاز به لذت روانی مانند نیاز به‌ زیبایی، شادی، آرامش و محبت یاد کرد.

واژگان کليدي: نیازهای متعالی، نیازهای روحی، نیازهای روانی، نیاز به دین، عزت‌خواهی، کرامت‌طلبی، آرامش روحی، آرامش روانی