چکيده:

گرایش­های انسان را از یک نظر می­توان به دو نوع متعالي و غير متعالي تقسيم کرد. مسأله اين پژوهش بررسي نقش اثباتی و سلبي گرايش­هاي متعالي بر رفتارهاي مختلف انسان نسبت به خدا، خود و ديگران و طبیعت از منظر قرآن است. هدف اين تحقيق، بررسی تأثیر گرایش­های متعالی در رفتار آدمی از منظر قرآن است. روش انجام تحقيق، توصيفي– تحليلي، مبتني بر تفسير موضوعي مي­باشد. قرآن کريم وجود دست­کم نه گرايش متعالي در انسان را تأييد مي­کند: گرایش به جاوادنگی، قدرت، کمال، زیبایی، فضیلت، حقیقت، خدا، شادی و آرامش. گرايش­هاي متعالي در چهار رفتار جوارحی متعلق به خدا نقش اثباتی دارند: دعا، استغفار، اقامه نماز، روزه. گرايش­هاي متعالي نقش سلبي در برخي رفتارهاي جوارحي متعلق به خدا دارند که مهم­ترین آن­ها دشمني ورزيدن با خدا و افتراء بستن به خداست. گرايش­هاي متعالي در هفت رفتار جوارحی مهم انسان نسبت به خود اثرگذار هستند: ثروت­اندوزي، ساختمان­سازي بيهوده، مديريت خوراک، مديريت پوشش، نظافت بدن و طهارت روحي، هجرت. گرايش­هاي متعالي در رفتارهاي جوارحي اجتماعي انسان نيز تأثيرگذارند که مهم­ترين آن­ها عبارتند از: ايثار، ياري­کردن ضعفا، جهاد، تربيت خانواده، اصلاح و تعالي فرهنگي جامعه، تکبر ورزيدن، حسادت ورزيدن.گرايش­هاي متعالي در پنج رفتار جوارحي اجتماعي انسان نقش سلبي دارند: ناهنجاري جنسي، قضاوت­هاي نادرست، منت گذاري، تکدي­گري، دوستي با دشمنان خدا. گرايش­هاي متعالي بیشترین تأثیر اثباتی را نسبت به رفتار جوانحي انسان، در ایمان به خدا دارند. برخی از این گرایش­ها در سه رفتار دیگر نیز اثرگذارند: محبت خدا، یاد خدا، توکل، اخلاص. گرايش به حقيقت و گرايش به کمال در رفتار جوانحي انسان نسبت به خود  نقش دارند و زمينه رفتاري مثل تفکر را ايجاد مي­کند. گرايش به خدا موجب ازدياد محبت به خلق خدا در دل مي­شود. گرایش به حقیقت در تفکر درباره طبیعت نقش اثباتی دارد.

کليدواژه­ها: گرايش­هاي متعالي، امیال متعالی، رفتارهای انسان، رفتار جوارحي، رفتار جوانحی