چکیده

کمال انسان یکی از مهم‌ترین مسائل علوم انسانی است که درباب آن آثار فراوانی نوشته شده است. ازجمله مسائلی که در باب کمال انسان مطرح می‌گردد عوامل مؤثر در رسیدن به کمال است. از شمار مسائل مطرح به عنوان عامل مؤثر در کمال انسان تقواست.  در این پایان­نامه تلاش شده با جمع­آوری، دسته­بندی و تحلیل آیات به روش تفسیر موضوعی، و با روش توصیفی تحلیلی نقش تقوا در رسیدن به ابعاد کمال انسان بررسی شود. بنابر یافته­های تحقیق، ابعاد نفس عبارتند از؛ بینش‌ها «آنچه كه از مقوله علم و ادراك است»، گرایش‌ها «آن‎چه از مقوله امیال و محبت‎های انسان است» و توانایی‌ها «آنچه كه مبدأ فعاليّت ما مى شود چه فعالیت‌های جوارحی چه جوانحی». هرکدام از این ابعاد در جایگاه خود کمالاتی مختص خود را دارند که حاكى از دارايى و غناى حقيقى آن بُعد است.

در فصل دوم به تبیین برخی از کمالات مهم انسان مثل شناخت خداوند، معرفت نسبت به پیامبرگرامی اسلام و ولیاء الهی علیهم السلام و نقش تقوا در آن‌ها می‌پردازیم.

در فصل سوم به تبیین امیال کمال‌جوی انسان و نقش تقوا در آن‌ها می‌پردازیم.

در فصل چهارم به دلیل بروز و ظهور توانایی‌های انسان در رفتارها به تبیین برخی کمالات رفتاری و نقش تقوا در آن‌ها می‌پردازیم.

تقوا به‌معنای یک نوع رفتار خاصی که به جهت ترس از به خطر افتادن سعادت ابدی در وجود انسان شکل می‎گیرد، در ایجاد، شکوفایی، زمینه سازی و رفع مانع این کمالات نقش آفرینی می‌نماید. البته یاد آوری این نکته لازم است که در بخش نقش تقوا در کمال توانشی به دلیل ظهور و بروز توانایی در رفتار به نقش تقوا در رفتار می‌پردازیم.

واژگان کلیدی: قرآن کریم، تقوا، ابعاد کمال، کمال بینشی، کمال گرایشی، کمال رفتاری