چکیده

موضوع تحقیق حاضر بررسی مسئله قرائت است که سابقه ای همزمان با نزول اولین آیات قرآن دارد نقش مسئله قرائت قرآن و تلاوت آیات الهی علاوه بر تأثیر معنوی و آخروی روی روح و روان افراد مؤمن، در بدست آوردن مفاهیم و محتوای قرآن و معارف و احکام و استفاده از ارزشهای قرآنی و تبیین نظام الهی و خواسته خداوند از انسان نقش تعیین کننده ای دارد. ابتداء جایگاه قرائت در علوم قرآنی و معنای قرائت و اصطلاحات آن و واژه های مشابه بیان شده است. سپس به فضیلت قرائت قرآن از دیدگاه آیات و روایات پرداخته شده، و آنگاه پیشینه قرائت و تطور دورانهای مختلف از عصر رسالت و یاران و تابعین و زندگینامه قاریان مشهور دنبال شده است. سپس به بحث اصلی و محوری مقاله که عوامل و اسباب بوجود آمدن قرائت های گوناگون است، پرداخته شده است، و چند عامل مهم مورد بحث قرار گرفته است؛ ابتدایی بودن خط عربی، خالی بودن آیات از اعراب و اشکال و حرکات در ابتدای امر، تأثیر لهجه های گوناگون در اختلاف قراءات. و دخالت عوامل سیاسی و اعتقادی در قراءات گوناگون که هر یک از این عوامل بررسی و مورد نقد و نظر قرار گرفته است. بررسی روایات سبعة احرف و نقد آن، و اینکه قرائت متواتر ونص اصلی قرآن یکی است و همه تلاشها برای رسیدن به آن نص واحد صورت گرفته است. این رساله از دو بخش و هشت فصل به رشته تحریر در آمده است. بخش اول در کلیات و دارای پنج فصل است و بخش دوم عوامل اختلاف قراءات و دارای سه فصل می باشد. گرچه امکان دارد برخی از مطالب هر فصل مناسب فصل دیگر هم باشد اما به لحاظ بعضی از امور در فصل مورد نظر جای گرفته است. ‎۱- طرح موضوع: معنای قرائت و اصطلاح آن و این که قرائت امری و قرآن امری دیگری اس. اجتهادی بودن قراءات و تأثیر لهجه ها در قراءات گوناگون مورد بحث قرار گرفته است. و عوامل طبیعی و دینی و روحی و نقش آن ها در پیدایش قراءات مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. ‎۲- علل انتخاب موضوع: چون موضوع قرائت با کتاب الهی و نقش آن در سعادت جامعه بشری قابل انکار نیست، و به دست آوردن قرائت صحیح و رایج در میان مسلمانان در تفسیر و بدست آوردن مراد خداوند دخالت دارد و بدست آوردن احکام الهی از قرآن بستگی به آن قرائت دارد و موضوع بحث این پژوهش قرار گرفت. ‎۳- بررسی ادبیات موجود یا پیشینه موضوع: موضوع قرائت پیشینه ای طولانی دارد و تاریخ آن برابر با زمان نزول قرآن است چون این موضوع در خود قرآن و روایات پیامبر و ائمه مورد تأکید قرار گرفته است و مسلمانان بر اساس آیات و روایات در این زمینه تلاشهای فراوان کردند و نتایج آن تألیف صده کتاب در این زمینه می باشد و دیرینه تألیفات و نوشته ها در زمینه قرائت به قرن دوم هجری بازگشت دارد. ‎۴- سؤال اصلی: سعی بر آن است در این پژوهش و مقاله به این سؤال اصلی: (عوامل پیدایش قراءات گوناگون) چه بوده است؟ پاسخ داده شود. ‎۵ - سؤالات فرعی: ‎۱- مسئله خط و زبان عرب در عصر نزول قرآن ‎۲- چگونگی مصاحف بعد از رحلت پیامبر ‎۳- ادوار علم قرائت ‎۴- قاریانی که در قرائتهای گوناگون نقش داشتند ‎۵- فضیلت قرائت قرآن. ‎۶-فرضیه: آیا قرائتهای موجود از جانب خدای متعال بوده است و پیامبر به خاطر حکمت و مصالحی تمام این قراءات را خوانده و تجویز کرده است؟ یا اینکه قرائت قرآن بیش از یکی نیست و تلاش قاریان و اجتهادات آنان برای بدست آوردن و کشف همان قرائت یگانه است. ‎۷- مفروضات: مسئله اصل نزول وحی و قرآن، اعتبار قرآن، و تحریف ناپذیری آن، و اعجاز آن، و اصل قبول وحی آسمانی، جز مفروضات و اصول موضوعه این پژوهش می باشد. ‎۸ -منابع تحقیق: منابع تحقیق کتابهایی است که از قرن دوم هجری تاکنون در زمینه قرائت و قاریان نوشته است. و نیز کتابهایی که در زمینه لغت، و تاریخ اسلام و تراجم و رجال، زندگینامه، دایرةالمعارف و برخی مجلات، نگاشته شده است. و به تحقیق کتابخانه ای معروف است. ‎۹- روش تحقیق: در این پژوهش ترکیبی از روشهای تحلیلی وتارخی و نقلی استفاده شده است. ‎۱۰- سازماندهی تحقیق: این پژوهش دارای دو بخش است. بخش اول کلیات است که شامل مقدمه و پنج فصل می باشد و بخش دوم محور پژوهش را تشکیل می دهد و دارای سه فصل است. و در پایان نتیجه و جمع بندی آمده است، و پیشنهادات به آن افزوده شده است.