چكيده:

«شادابي و نشاط» به معناي سرزندگي و سرحال بودن, مطلوب تمامي انسانهاست, انسان هم خود پيوسته در پي اين است كه با ميل و رغبت، به دنبال كارها و وظايف خويش برود و از تنبلي و سستي بپرهيزد و هم از كساني كه شادابند، احساس خشنودي بيشتري مي­كند. با توجه به اين مهم، سؤال اساسي اين است كه آيا در قرآن (مهمترين منبع دين) مي­توان پيرامون نشاط مطلبي يافت و ويژگيهاي مطلوب آن را به دست آورد؟

     نتايج اين تحقيق نشان مي­دهد كه هر چند قرآن به طور صريح به اين موضوع نپرداخته است, ولي مي­توان از لابلاي آيات، مطالب مهم و قابل توجهي را در اين خصوص يافت. در قرآن واژة «نشاط» به معناي سرحالي بكار نرفته است، اما     مي­توان از مفاهيم متناظر و متقابل با آن بدست آورد كه نشاط انسان در تمام امور اعم از مادي و معنوي، مد نظر قرآن بوده و تأكيد بر امور معنوي دارد. به نظر نويسنده، كلام وحي عوامل شادابي را در چند امر زير مي­داند:

1- شناخت خالق, همه كارهاي عالم به دست خداوند است (توحيد افعالي)، از اين رو انسان در حوادث سخت و آسان، بايد بر خداوند تكيه و اعتماد نمايد، كه با اتكا به قدرت بي­انتهاي الهي نيرو مي­گيريد و با نشاط لازم به كارها و وظايف خويش مي­پردازد (توحيد در توكل).

     2- شناخت خود، درك عين تعلق و ربط بودن خود (وابستگي به خداوند) كه از راه ارتباط با پروردگار بدست مي­آيد، انسان را به عالي­ترين لذات مي­رساند.

     3- شناخت صحيح هدف، بينش نسبت به اينكه مقصود از زندگي در دنيا، كار براي آخرت و رسيدن به كمالات انساني است - مهمترين كمال براي انسان، قرب و نزديكي به خداوند است -؛ كه در اين صورت با شادابي براي رسيدن به هدف خويش به تلاش و فعاليت مي­پردازد.

     4- عبادت و راز ونياز با خداوند؛ و نيز محبوب خدا شدن از ديگر عوامل شادابي است، هنگامي كه انسان با وجودِ كامل و مطلق ارتباط پيدا كند, به آرامش رسيده, لذت فراواني را در درون خويش احساس مي­كند. همچنين اگر بداند پروردگار او را دوست دارد, نشاطي وصف ناپذير در او بوجود مي­آيد كه او را به كار و تلاش فرا مي­خواند.

     5- توجه به وعده­هايي كه خداوند به انسانهاي موحد و صالح داده است و بدانها عمل خواهد كرد، باعث ايجاد نشاط در انسان مي­شود، زيرا اين وعده­ها موجب پديد آمدن اميد در انسان مي­شود و اميد به اينكه در آينده از نعمت­هايي بهره مي­برد، احساس خشنودي و شادابي به او دست داده، او را به تلاش و حركت وامي­دارد. وعده­هايي از قبيل: 1) پاداش اخروي شامل: ورود به بهشت و بهره­مندي از نعمت­هاي آن و پاداش چند برابر. 2) آرامش در دنيا و آخرت. 3) زندگي جاويد و با نشاط شهيدان. 4) آمرزش گناهان. 5) آگاهي از پذيرش توبه. 6) اعتقاد به شفاعت.

      آيات الهي, موانع نشاط را حسد (رشك بردن به ديگران)، نااميدي، اختلاف و نفاق (دورويي)، مي­داند, زيرا اينها باعث از بين رفتن شادابي در انسان مي­شوند, كه اگر شدت يابند موجب افسردگي مي­گردند.

     قرآن پيامبران الهي را افراد شاداب معرفي مي­كند، زيرا آنان عوامل شادابي را در بالاترين سطحِ آن دارا هستند و از موانع آن بدورند، آنان در عمل نيز نشاط دروني خويش را آشكار نموده، تلاش فراواني را براي انجام وظيفه (هدايت مردم)، بكار برده­اند و خستگي و سستي را به درون خويش راه نداده­اند.