چكيده

خانواده در ميان محيط‌هاي انساني، مهم‌ترين عامل مؤثر در تربيت ديني است. حاصل تربيت ديني، پرورش انسان‌هايي مؤمن و پايبند به ارزشهاي الهي است. اين پژوهش به دنبال جستجوي تصوير قرآن كريم از خانواده‌اي است كه كاملا در مسير اهداف آرماني و الهي تربيتي قرار دارند و هر كدام از اعضاي آن بر اساس نقش و مسئوليت الهي خود در خانواده عمل مي‌كنند. آگاهي از اين تصوير و شناخت اين ويژگي‌ها قدم مهمي در جهت نيل به آنهاست و هم براي اعضای خانواده و هم براي مسئولين تربيتي راه‌گشا خواهد بود. ارائه نظام‌مند ويژ‌گي‌هاي چنين خانواده‌اي و نقش و مسئوليت‌هاي تربيتي هر يك از اعضاي آن هدف اصلي اين پژوهش است. اين تحقيق با استفاده از روش تفسير موضوعي سامان يافته است و يافته‌هاي آن از اين قرار است: 1- از نظر قرآن، خانواده مهمترين رکن تربيتي ديني در جامعه اسلامي است. 2 ـ تشكيل خانواده آرماني در آغاز، نيازمند رعايت ملاك‌هايي مانند رشد و هم‌ساني (کفو بودن)  همسران به ويژه در  ايمان و باورهاي اعتقادي است. 3- قرآن كريم براي خانواده آرماني ويژ‌گي‌هايي هم در جانب عقايد مانند ايمان به خدا و اعتقاد به زندگي پس از مرگ و هم در جانب رفتار مثل خداترسي و رعايت عدالت، ابراز محبت و تكريم شخصيت يكديگر و حسن معاشرت و تلاش براي برپايي نماز و ساير دستورات الهي برمي‌شمارد. 4- برخي امور مانند استواري‌ باورها، حفظ حريم و اسرار خانواده و خوش‌خلقي از عوامل ثبات خانواده آرماني و برخي امور مانند دنياطلبي و رفاه زدگي، رعايت نکردن حدود الهي و بخل، از عوامل تهديد كننده خانواده آرماني هستند. 5- تشكيل خانواده، آثار تربيتي فراواني از قبيل تقويت ايمان و ارزش‌هاي اخلاقي و ايجاد سكونت و آرامش روحي و رواني بر همسران دارد. 6- همسران مسئوليت‌هاي تربيتي مشترك و منحصر به فردي به عهده دارند. مديريت و سرپرستي تربيتي از مسئوليت‌هاي مرد و اطاعت متواضعانه از همسر در راستاي مسئوليت‌هاي زناشويي و تربيتي از وظايف زن به شمار مي‌رود؛ اموري نيز مانند تربيت فرزندان، حسن معاشرت و تأمين امنيت و آرامش يکديگر از مسئوليت‌هاي مشترک همسران است. 7- پدر و مادر هم به لحاظ وراثت و هم از نظر محيطي در تربيت فرزندان مؤثرند. 8. پدر و مادر نقش‌ها و مسئوليت‌هايي نسبت به تربيت فرزندان دارند؛ از جملة اين مسئوليت‌ها، تكريم شخصيت، تأمين نيازهاي عاطفي، تقويت حس مسئوليت‌پذيري و آموزش و پرورش اعتقادي و اخلاقي فرزندان است. 9- فرزندان در قبال والدين داراي مسئوليت‌هايي مانند اطاعت، تشكر، نيكي، احترام و تواضع هستند. 10- فرزندان موظف به صله رحم، حفظ پيوندهاي خانوادگي و تلاش براي حفظ ارتباط صميمانه و دوستانه در ميان يکديگر هستند.

واژه‌هاي كليدي: خانواده قرآني، آرماني، تربيت ديني، قرآن، زوجين، والدين، فرزندان، نقش محيطي خانواده، مسئوليت‌هاي تربيتی.